Başka Kayda Rastlanmadı: Reşad Ekrem Koçu Sergisi

Herkese merhaba!

Bundan bir süre önce, 2023 yılının mayıs ayının sonuna doğru, Salt Galata Reşad Ekrem Koçu ile ilgili yeni bir sergi açtı. Ben de bu sergiyi açıldıktan kısa bir süre sonra, haziran ayı içinde ziyaret ettim.

İşte bu yazımda, sergi bitmeden, bu sergi ile ilgili bilgileri sizinle de paylaşmak istiyorum.

Salt Galata’da, Başka Kayda Rastlanmadı sergisindeyim.

Salt Galata

Reşad Ekrem Koçu

Çok yönlü bir insan olan Reşad Ekrem Koçu, hem bir akademisyen, hem bir araştırmacı, hem de bir yazardı. 1905 yılında doğan Koçu, 1931 yılında İstanbul Üniversitesi Tarih bölümünü bitirir ve kısa bir süre sonra bu bölümde asistan olur.

Reşad Ekrem Koçu

Biz onu daha çok yazar kimliği ile tanıyoruz aslında. Nitekim Reşad Ekrem Koçu, Osmanlı tarihi ile ilgili çok sayıda kitaba imzasını atmıştır. Mesela Tarihimizde Garip Vakalar isimli kitabını, ben de yakın bir zamanda okuyup gerçekten çok beğenmiştim.

Çünkü Reşad Ekrem Koçu kitapları son derece ilginç anekdotlarla doludur. Onun ismi anılınca akla ilk gelen eserlerinden bazıları şunlardır: Yeniçeriler, Osmanlı Padişahları, Kösem Sultan, Erkek Kızlar, Topkapı Sarayı…

Gördüğünüz gibi, çok yönlü bir isim olan Koçu’yu, Osmanlı tarihine ilgi duyan herkes mutlaka okumalı.

Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi

Koçu’nun başladığı ancak bitirmeyi başaramadığı en ünlü çalışmalarından biri ise İstanbul Ansiklopedisi. Bu, hiç şüphesiz Koçu’nun başyapıtıdır.

İşte Salt Galata, ilk fasikülü 1944 yılında yayımlanan ve yazarın hayatının önemli bir bölümünü adadığı bu ansiklopedi ile ilgili bir sergiye ev sahipliği yapıyor şu sıralar.

Reşad Ekrem Koçu sergisi Salt Galata’da: İstanbul Ansiklopedisi

İstanbul Ansiklopedisi

Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi

İstanbul Ansiklopedisi

Koçu, bu ansiklopedinin geniş bir kısmını kendisi yazmakla beraber, ona yardımcı olan başka bazı önemli isimler de vardı elbette. Bunlar arasında Sermet Muhtar, Semavi Eyice, Yılmaz Öztuna gibi isimler sayılabilir bir çırpıda.

(Hatta ben, okuduğum ve beğendiğim kitaplarla ilgili bir yazımda, Yılmaz Öztuna’nın bir kitabını da tanıtmıştım. İçinde on farklı kitabı tanıttığım o yazım burada => Okuduğum Kitaplar)

2018 yılında çalışmaları başlatılan ve Salt’ın Kadir Has Üniversitesi ile yaptığı iş birliği sayesinde hazırlanan bu sergide, yarım kalan ansiklopedinin tarihine yakından tanık oluyoruz.

Böylece İstanbul Ansiklopedisinin vaktiyle hazırlanan ancak çeşitli sebeplerle yayınlanamayan bölümlerini de görme şansımız oluyor.

Reşad Ekrem Koçu ve İstanbul Ansiklopedisi

Atlas Tarih dergisinin Haziran-Temmuz 2023 sayısında, sergiyi hazırlayan ekiple yapılmış bir söyleşiye denk geldim.

Arşiv uzmanı Masum Yıldız, bu söyleşide, Koçu’nun 1960’lı yıllara dek bir arkadaş grubu ile çalıştığını ancak bu tarihten sonra giderek yalnızlaşarak, örneğin gazete kupürlerini tek başına toplamaya başladığını belirtiyor.

Özellikle de dönemin ulaşım imkanlarının kısıtlılığı, ansiklopedinin bazı maddelerinin son derece yüzeysel kalmasına neden olmuş. Yıldız, buna örnek olarak Florya Atatürk Köşküne sadece birkaç satır ayrılmış olmasını örnek gösteriyor.

Başka Kayda Rastlanmadı: Reşad Ekrem Koçu Sergisi

Salt Programlar Sorumlusu Gülce Özkara ise, ansiklopedinin yarım kalmasına yol açan tekil hikayelerin ve ufak detayların verdiği keyfe dikkat çekerek, ansiklopedinin en önemli özelliğinin aslında bu ufak ama mutluluk verici detaylar olduğunu belirtmiş söyleşide.

Benim de paylaştığım bir görüş bu.

Başka Kayda Rastlanmadı: Reşad Ekrem Koçu Sergisi

Topladığı gazete kupürleri, halk ozanları ve romanlardan alınan parçalar ve onlar üzerine teker teker maddeler hazırlamak, bunları yaparken kağıtların kenarlarına küçük küçük notlar alarak düzeltmeler, ilaveler yapmak, sergide gezerken Reşad Ekrem Koçu’nun çalışma düzenini bize gösteren detaylardan bazıları…

Yazarın ne kadar yoğun bir çalışma yaptığı hemen anlaşılıyor.

Reşad Ekrem Koçu Sergi : Başka Kayda Rastlanmadı

Yaklaşık kırk bin belgeden oluşan bir arşivin taranması, düzenlenmesi ve sunumu gerçekten kolay bir iş değil. Salt Galata’yı ve Kadir Has Üniversitesi ekibini gerçekten tebrik etmek gerekiyor.